Spisz i Podhale

Dzieje osadnictwa w tym regionie sięgają czasów średniowiecza. Najstarszą lokację – Frydman – datuje się na II połowę XIII w. Z początkiem XIV w. ziemie północnego Spisza zajęło Królestwo Węgierskie. Wraz z przybyciem Węgrów rozpoczęła się intensywna kolonizacja i rozwój tych ziem. Wynikiem wzmożonej działalności osadniczej było założenie nowych wsi na prawie niemieckim: Niedzicy, Łapsz Niżnych, Kacwina i Frydmana (powtórna lokacja miała miejsce w 1308 r.) Jednym z najważniejszych przedsięwzięć I połowy XIV w. było wzniesienie obronnej twierdzy Dunajec w Niedzicy, strzegącej granicy polsko-węgierskiej. Od początku powstania zamek stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym, administracyjnym i kulturalnym. Doniosłe wydarzenie w historii Spisza stanowił Akt zastawu XVI miast spiskich z roku 1412. Na zamku w Niedzicy spotkała się delegacja polsko-węgierska, czego efektem było przyłączenie miast spiskich do Królestwa Polskiego na okres około 400 lat. W połowie XVI w. na Spiszu miała miejsce druga fala osadnicza. Nowymi osadnikami była ludność wołoska, wywodząca się z terenów bałkańskich, której głównym zajęciem było pasterstwo. W następstwie przybycia Wołochów powstały nowe wsie spiskie: Łapszanka, Rzepiska, Jurgów i Czarna Góra. W dobrach należących do pana zamku niedzickiego, określanych jako klucz dunajecki, rytm życia mieszkańców regulowały stosunki pańszczyźniane. W 1848 r. została przeprowadzona reforma uwłaszczeniowa, jednak nie objęła ona wszystkich poddanych. Część chłopów pańszczyźnianych, która nie otrzymała na własność ziemi, nadal pozostawała w zależności od właściciela zamku. Obowiązek pracy na rzecz pana został zniesiony dopiero ustawą sejmową polskiego parlamentu w 1931 r. Przełomowy moment historii Spisza stanowiło zakończenie I wojny Światowej. W tym czasie o ziemie spiskie rozpoczęły rywalizację: Polska i Czechosłowacja. Ogłoszony przez władze plebiscyt nigdy nie doszedł do skutku. Decyzję w sprawie południowej granicy podjęła Rada Ambasadorów w Spa 28.07.1920 r. przyznając Polsce 14 wsi spiskich. Wybuch II wojny światowej spowodował ponowną zmianę przynależności państwowej. Tym razem miejscowości spiskie zostały włączone do Słowacji. Po zakończeniu działań wojennych w roku 1945 został przywrócony stan granic z okresu międzywojennego.